Jeden z wykładów plenarnych trzeciego Canine Science Forum podważył wyniki badań Petera Savolainena na temat miejsca i czasu udomowienia psa. Zanim przedstawię Wam co nowego na ten temat mają do powiedzenia naukowcy, zapraszam do zapoznania się z wywiadem z Peterem Savlainenem 🙂
Naukowcy dowiedli już, że pies pochodzi od wilka, jednak do tej pory nie było wiadomo, czy udomowienie psa nastąpiło w jednym czy też w kilku miejscach na świecie jednocześnie. Nie wiedziano także gdzie i kiedy pojawiły się pierwsze psy. Na te pytania spróbował znaleźć odpowiedź Peter Savolainen z Uniwersytetu w Sztokholmie.
Twoja kariera zawodowa dopiero od kilku lat jest związana z badaniami na temat pochodzenia psów. Czy możesz opowiedzieć jak do tego doszło?
Z wykształcenia jestem inżynierem chemii, ze specjalnością w dziedzinie biotechnologii. Jednak na studiach zainteresowałem się badaniem próbek DNA i wykorzystywaniem ich w ekspertyzach medycyny sądowej. Kiedy w latach dziewięćdziesiątych w Szwecji popełniono dwa okrutne morderstwa, policja poprosiła mnie o pomoc w odnalezieniu sprawcy. Jedynym śladem pozostawionym przez przestępcę była sierść jego psa. Zbadałem DNA próbki i zacząłem szukać psa, który był właścicielem znalezionej sierści. Byłem przekonany, że naukowcy zajmujący się badaniem psów mają dużą bazę danych z próbkami DNA. Okazało się jednak, że taka baza nie istnieje, ponieważ nikt wcześniej nie zajmował się tymi badaniami. Moje próby rozwikłania kryminalnej zagadki nie udały się, a sprawa została rozwiązana dopiero dziesięć lat później, gdy na policję zgłosił się świadek morderstwa. Wtedy nie żył już pies mordercy, więc nie mogłem sprawdzić, czy moje badania były słuszne. Ale brak badań nad DNA psów zainspirował mnie do dalszej pracy.
Co było wiadomo na temat pochodzenia i historii psa, zanim zająłeś się badaniami na ten temat?
Wiedza na ten temat była bardzo niewielka, a informacje sprzeczne. Badania archeologiczne stanowisk mezolitycznych na świecie dowodzą, że pies był pierwszym udomowionym zwierzęciem. Pochodzenie psa od wilka zostało dobrze udokumentowane na podstawie badań genetycznych, behawioralnych i morfologicznych. Ale oprócz tego nie wiedziano nic na temat historii „narodzin” psa.
Do tej pory przeprowadziłeś dwa badania dotyczące pochodzenia psa. Czy możesz o nich opowiedzieć?
Pierwsze badania przeprowadziłem w 1997 roku. Na tym etapie badałem jedynie psy w Szwecji, choć było to całkiem szerokie spektrum. Badałem różne rasy, tak popularne jak owczarek niemiecki czy golden i labrador, ale również tak rzadkie jak terier tybetański czy thai ridgeback. W tych badaniach porównywałem różnice genetyczne psów i wilków. Dopiero następna seria badań dotyczyła odpowiedzi na pytanie skąd tak naprawdę pochodzi pies.
W jaki sposób wyglądały te badania i jak udało wam się zdobyć próbki DNA psów z całego świata?
Drugie badania były znacznie bardziej szczegółowe niż pierwsza seria. Pobraliśmy próbki od 654 psów z Europy, Azji, Afryki i Ameryki oraz od 38 euroazjatyckich wilków. Przeanalizowaliśmy ich DNA, aby dowiedzieć się, czy psy powstały w jednym czy kilku miejscach na świecie, oraz by poznać przybliżony czas i miejsce powstania. Przede wszystkim pobieraliśmy sierść psów, którą w przeciwieństwie do krwi można przechowywać w pokojowej temperaturze i wysłać pocztą. Na początku zakładaliśmy badanie psów w Europie, ale szybko ruszył łańcuch ludzi, którzy chętnie nam pomagali i w ten sposób udało nam się zebrać próbki z całego świata.
Co udało wam się odkryć?
Z analizowanych przez nas próbek DNA wynika, że psy na całym świecie mają tą samą pulę genową, innymi słowy wszystkie psy mają te same geny. Oznacza to, że psy pojawiły się na świecie w jednym miejscu w tym samym czasie. Jednak typy DNA psów z różnych obszarów nieco się od siebie różnią. Psy z Europy stanowią najbardziej zróżnicowaną populację pod względem wyglądu, jednak najmniej różnią się od siebie genetycznie. Z kolei psy ze wschodniej Azji mało różnią się od siebie wyglądem, ale mają bardzo różne DNA. Niektóre typy DNA są unikatowe i występują jedynie u psów z rejonu Azji wschodniej. Większe zróżnicowanie genetyczne u psów z terenów wschodniej Azji wskazuje, że psy pochodzą właśnie z tego obszaru. Ich przodkami były żyjące tam gatunki wilków. Ustaliliśmy też, że udomowienie psa nastąpiło około 40 000 lat temu (z jednego przodka), lub około 15 000 lat temu (z różnych przodków). Jednak dowód na istnienie w Europie psów mających w swoim genotypie geny przodka sprzed 40 000 lat pojawia się dopiero 9 000 lat temu, co sugerowałoby długą izolację psów na terenach wschodniej Azji, zanim dotarły one do innych miejsc na świecie. Dlatego badania wskazują raczej na jednoczesne pojawienie się psów o różnych przodkach we wschodniej Azji około 15 000 lat temu.
Jaka była reakcja na wyniki twoich badań w świecie naukowców zajmujących się badaniem psów?
Moje badania są dość rewolucyjne i tak naprawdę nie zostały jeszcze zaakceptowane. Naukowcy z różnych dziedzin zajmują się badaniem pochodzenia i historii psa, czasami te dziedziny bardzo się od siebie różnią i wtedy ludziom trudno jest zrozumieć i zgodzić się z wynikami niektórych badań. Na przykład archeolodzy nie potrafią wskazać miejsca pochodzenia psa, a ich badania wskazują, że pies został udomowiony 9000 do 14000 lat temu. Podczas gdy nasze badania wskazują wyraźnie, że pies został udomowiony w Azji wschodniej około 15000 lat temu, a pierwsze udomowienie wilka nie było pojedynczym wydarzeniem, ale popularną praktyką żyjących wtedy ludzi.
Jakie są twoje plany na przyszłość? Czy masz zamiar kontynuować badania?
Badania wciąż trwają. Zbieramy i analizujemy nowe próbki DNA przesyłane nam z różnych zakątków świata. Chcemy w ten sposób potwierdzić ponad wszelką wątpliwość osiągnięte wyniki, oraz dowiedzieć się, w jakiej kulturze pies został po raz pierwszy udomowiony, a także w jaki sposób rozprzestrzenił się po całym świecie.
Obecnie badamy także DNA psów dingo i jak dotąd udało nam się ustalić, że dingo pochodzą od udomowionych psów z Azji wschodniej, które w małych grupach dostały się do Australii około 5000 lat temu.
30 lipca 2012
Paulina Ziólkowska
